شهر دزفول در کنار رودخانه دز بنا گردیده و نام آنرا از قلعه ای که به روزگار ساسانیان بر فراز پرتگاههای شرقی مشرف بر رودخانه ساخته اند گرفته اند. این قلعه برای نگهبانی پلی که در زمان شاپور اول بوسیله اسیران رومی بر روی رودخانه دز ساخته شده بود ایجاد گردید است. این قلعه چندی بعد به زندان فراموشی تبدیل گشت،بدین معنی که زندانیان سیاسی و اشخاص مهمی را که نمی خواستند بقتل برسانند و در عین حال میبایست نام و خاطره آنان از اذهان محو شود به این قلعه می آوردند.در اینصورت هیچکس حق نداشت اسم این محبوسین را بر زبان بیاورد یا سراغی از آنها بگیرد.
در قرون اولیه اسلامی پس از آن که دو شهرمهم مجاور یعنی شوش و جندی شاپور رو به زوال و ویرانی گذاشت سکنه آنها کم کم دور این قلعه جمع شده و مرکز تجمعی درست کردند که بمرور ایام رونقی گرفت و به شهری تبدیل شد.این شهر را ابتدا (اندامشک)یا(اندالمشک)یا(قصر الروناش)می نامیدند.
قصر الروناش از محل قلعه فعلی (جای همان دژباستانی) تا مسجد جامع دزفول را دربر می گرفت.درقرون دهم و یازدهم میلادی(سوم و چهارم هجری) این شهر را (القنطره = پل) یا (القنطره الرومی = پل رومی) می نامیدند.
آنچه درباره ظاهر شدن کلمه ((دزفول)) در کتب تاریخ و جغرافیای قدیمی بنظر رسیده اینست که در حدود سال۳۷۵ ه.ق نویسنده احسن التقاسیم (دز) را یکی از توابع جندی شاپور دانسته است. در کتاب (مناقب اوحد الدین حامد بن ابی الفخر کرمانی) که از مولفات نیمه دوم قرن هفتم هجری است آورده شده که هنگامی که شیخ اوحد الدین در بغداد به راهنمایی پیر ومراد خود شیخ رکن الدین سجاسی به ریاضت مشغول بود در نتیجه انقلابی درونی از این شهر به راه افتاد و به شهر (دزپول) رسید.در اینجا شیخ اوحد الدین با کمک و دستگیری مردی بنام(بوالعصاف)و همسرش دوباره نزد شیخ رکن الدین سجاسی بر می گردد. چون بنا به نوشته همان کتاب پیوستن اوحد الدین به به شیخ رکن الدین در بغداد در حدود سال ۵۷۷ ه.ق رخ داده بنابر این شهر دزفول در اواخر قرن ششم هجری به نام(دزپول) اشتهار داشته است.
در دزفول خانواده هایی زندگی می کرده اند که گذشته دزفول از لحاظ سیاسی،اجتماعی ،علمی و فرهنگی مرهون وجود این افراد بوده است.
برخی از این خانواده ها از قرار زیر میباشد:
۱- سادات گوشه
۲- خاندان انصاری
۳- خاندان عاملی (شیخ الاسلام)
۴- خاندان آقامیر
۵- خاندان معزی
۶- سادات قاضی
۷- سادات شاهرکن الدین
۸- سادات داعی
۹- خاندان بیگدلی
سادات غفاری یکی از خانواده های سادات گوشه است که بزرگانی در علم و فرهنگ را به دزفول تقدیم کرده است.
